Heljda - žitarica brdskih krajeva
Heljda (fagopyrum esculentum) je porijeklom iz Azije. Smatra se žitaricom zbog sličnosti u hemijskom sastavu i načina korištenja zrna, iako botanicki tu ne pripada. Heljda je jednogodišnja brzorastuća biljka kratke vegetacije (60-70 dana). Gaji se u planinskim krajevima na oko 1000 metara nadmorske visine.
Sjetva se obavlja kad prođe opasnost od mrazeva na koje je osjetljiva - ne podnosi temprerature ispod -1°C, a to je (u našim uslovima) poslije prvog maja. Sjetva se obavlja kad se zemljište zagrije na oko 15°C. Optimalna temperatura za klijanje je 17°C. Ima dobro razvijen korijenov sistem koji prodire u zemljište do 1m. Nema problema sa korovima jer ih "uguši" zbog svog brzog rasta. Listovi su srcoliki a zrno je trouglastog oblika. Sjetvena norma je 80-100kg/ha. Nema velike zahtjeve prema zemljištu i u organskoj proizvodnji je dovoljan stajnjak. Zri dugo i neujednačeno, žetva se obavlja kad je većina plodova zrela - oko 75%. Zrno za skladištenje mora imati manje od 14% vlage.
Prinosi su mali 1,5t-2t/ha. Ovaj svoj nedostatak nadoknađuje visokom cijenom heljdinog brasna na trzistu: 2-3,00 €/kg. Od 100kg zrna može se dobiti: 65kg brašna, 15kg mekinja i oko 20kg ljuspice. Zbog crne boje brasna heljda se dugo smatrala sirotinjskom hranom. Proizvodnja je bila zapostavljena,ali zbog svojih izuzetno hranljivih i ljekovitih svojstava intezivnija proizvodnja je obnovljena tokom poslednjih 15 godina.
Heljda je bezglutenska biljka - supstanca koju sadrži pšenicno brašno što je naročito važno za ishranu ljudi alergicnih na gluten. Heljdino brašno se uglavnom kombinuje sa pšenicnim i koristi se za pripremu hljeba, raznih peciva i tjestenina. Ljuspice heljde se koriste u punjenju anatomski oblikovanih jastuka.
Zbog dugog cvjetanja - oko 30 dana, heljda se koristi i kao medonosna biljka. Cvjetovi su žute boje i mirisni pa se sa jednog hektara može dobiti i do 90 kg meda. List i cvijet su ljekoviti i koriste se za pravljenje raznih vrsta čajeva. Heljda je, može se slobodno reći - biljka budućnosti. Nudi tako puno, a veoma je skromna u zahtjevima za gajenje. Za nabavku sjemena i savjete za uzgajanje možete se obratiti svim vrtnim centrima KALIA.
Autor:
Rada Radošević, dipl.ing.agronomije
Vrtni centar KALIA Pljevlja