Kalemljenje voća
Kalemljenje voća odnosno njegovo razmnožavanje kalemljenjem se zasniva na mogućnosti srašćivanja dvije voćke iste ili različite vrste. Takvom simbiozom nastalom srastanjem djelova biljki u jednu cijelinu formira se nova biljka. Prva biljka koja služi kao podloga, a druga koja se kalemi na prvu zove se plemka. Razmnožavanje voća kalemljenjem ima neuporedivo veći značaj nego svi ostali načini razmnožavanja zajedno.
Višestruki praktični značaj kalemljenja u voćarstvu se ogleda u sledećem:
-povećanje proizvodnje i poboljšavanje kvaliteta ploda
-povećavanje rodnosti
-bolje korišćenje, pa čak i nepodesnih zemljišta, za određenu vrstu pravilnim izborom podloge.
-poboljšavanje postojećeg sortimenta prekalemljivanjem.
Uspijeh kalemljenja uslovljen je obrazovanjem tkiva na spojnom mjestu tkz. kalusa. Da bi se kalus mogao formirati neophodna je botanička srodnost izmedju podloge i plemke, koja se u voćarstvu naziva podudarnost ili kompatibilnost. Međutim postoje i izuzeci tako da se nekada kaleme i nesrodne voćke (breskva na šljivu, badem na kajsiju, kruška na limun). Nekada su ove osobine voća koristili pojedinci pokazivajući čuda u svojim baštama.
Postoji istinita anegdota kojoj sam i lično prisustvovao o čika Dragu Bulatoviću koji je sa velikom dozom ponosa i misticizma okupljao narod pokazujući mu jednu svoju šljivu, na kojoj je nekim čudom rodila breskva. Govorio je za tu šljivu da je ne bi dao za biranu kravu, a istovremeno se pribojavao, šta da radi, ako mu na njoj dogodine rodi i dunja na primjer, konsultujući se sa radoznalim narodom, hoće li njegova šljiva izdržati krupne plodove dunja, a da se ne daj bože ne polomi.
Primanje podloge je uslovljeno kako smo i rekli obrazovanjem novog tkiva - kalusa na spojnom mjestu. Kalus se obrazuje iz živih ćelija presjeka podloge i plemke. U stvaranju novog tkiva najaktivnije su ćelije kambijuma, pa je od najvećeg značaja da se što više dodiruju slojevi kambijuma kako bi kalemljenje bilo uspješno. Kambijum je tkivo koje se nalazi uz samu koru.
NAČINI KALEMLJENJA
Postoji više načina kalemljenja koji se međusobno razlikuju po tome da li se kao kalem grančica uzima samo jedan pupoljak ili cijela grančica, odnosno dio kalem grančice sa dva ili više pupoljaka.
Kalemljenje pupoljkom (očenje ili okuliranje). Ovaj način kalemljenja se sastoji u tome što se uzima samo jedan pupoljak sa drškom lista od plemke i umeće ispod razrezane kore na stablu podloge. Ovo je najznačajniji način kalemljenja, najrasprostranjeniji i sa najvećom primjenom u praksi. Podloge na kojima se vrši okuliranje trebaju biti jednogodišnje eventualno dvogodišnje, umjereno bujne do srednje bujne i dobro razvijene, a najbolje debljine olovke. Ako su jače razvijene okuliranje se vrši pri vrhu. Vrijeme okuliranja zavisi od toga da li se kalemi na spavajući ili budni pupoljak. Kalemljenje na spavajući pupoljak se vrši pri kraju vegetacije kada se kora već može odvajati - to je obično od kraja jula do septembra mjeseca. Kalemljenje na budni pupoljak se vrši krajem proljeća i početkom ljeta.
Kalemljenje prostim spajanjem: Poslije spajanja očenjem ovo je najbolji način kalemljenja, sa najboljim prijemom i najviše se primjenjuje u rasadničkoj praksi. Da bi bilo uspješno potrebne su podloga i plemka približno iste debljine. Izvodi se na proljeće u početku kretanja vegetacije. Kalem grančice moraju biti u potpunom stanju mirovanja. Pri ovom kalemljenju podloga se mora jednim potezom noža posjeći što kosije, da bi vezivne površine bile što veće i da bi se što lakše i bolje izvršilo vezivanje.Na kalem grančici se takodje uradi što kosiji presjek sa suprotne strane dobro razvijenog pupoljka. Tako pripremljene površine se spajaju vodeći računa da spoj, posebno kambijum, bude što bolji i zatim premažu voskom i vezuju.
Kalemljenje na isječak: je prilično rasprostranjeno i primjenjuje se kada je podloga znatno deblja od plemke. Podloga se skrati a presjek dobro uglača oštrim nožem. Na tako spremljenoj podlozi se isječe kora uz nešto drveta u obliku trougla. Na plemki se takođe naprave odgovarajući presjeci adekvatni onima na podlozi, vodeći se računa da što potpunije i bolje naliježe u presjecima podloge. Ako je podloga deblja stavlja se veći broj plemki. Pri ovome se vodi računa da se kambijum što više dodiruje kako bi srastao. Ovaj metod se naročito koristi u prekalemljivanju starih sorti.
Kalemljenje u procijep: je sve rjeđe u primjeni zbog stvaranja velikog reza u obliku procijepa a koristi se u cilju prekalemljavanja neadekvatnog sortimenta starih sorti a posebno tzv. divljaka. Napravi se procjep u podlozi koja je po pravilu debela najčešće sjekirom i u njega se u obliku klina umetne nekoliko obrađenih djelova plemke kojima se radi odgovarajući rez u cilju spajanja i srastanja kambijuma.
Kalemljenje pod koru: je način kalemljenja koji se koristi u prekalemljavanju starih sorti. Izvodi se na taj način što se kora uzdužno rasiječe i pod nju se ubacuje koso isječena kalem grančica. Ako je plemka deblja ubacuje se više kalem grančica. Spojno mjesto se premaže voskom i vezuje.
Poznati su i drugi načini kalemljenja:-Kalemljenje na prsten,kalemljenje sa strane,kalemljenje na most,kalemljenje priljubljivanjem i kalemljenje iz ruke ili sobno kalemljenje.Svakako ovo je najznačajniji oblik razmnožavanja uopšte u biljnom svijetu koji je mnogostruko povećao broj i kvalitet kvalitetnih voćnjaka.
Autor:
Miloš Guberinić, dipl.ing.agronomije
Vrtni centar KALIA Berane